Streszczenie:
Obraz „Adoracja Madonny" jest własnością Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, został tam przekazany zaraz po II Wojnie Światowej lub podczas jej trwania.Obraz o nieustalonej proweniencji i autorstwie był wdzięcznym obiektem poszukiwań z zakresu ikonografii oraz techniki i technologii wykonania. Z zagadnień ikonograficznych najciekawsze jest nieprzypadkowe pojawienie się przedstawienia kota w obrazie o tematyce religijnej. Mimo, że nie ma żadnej wzmianki o kocie w Nowym Testamencie pojawia się on w wielu obrazach dotyczących życia Chrystusa i Marii. W kabale żydowskiej kot jest kojarzony z wężem, symbolem grzechu zwodzącego świat i w tym kontekście bywa przedstawiany u stóp Dzieciątka Jezus. Tego typu obrazy pojawiają się szczególnie często w malarstwie włoskim, niejednokrotnie zatytułowane „Madonna dcli gatto". Ponieważ obraz nie nosił śladów poważnych ingerencji konserwatorskich mógł stać się cennym obiektem badań nad technologią wykonania. Ponadto badania pigmentów pomogły w ustaleniu pierwotnej kolorystyki obrazu, zmienionej w wyniku procesów fizyko-chemicznych, które zaszły w pigmentach błękitnych: smalcie i lazurycie oraz wykluczyły podejrzewane przemalowania. Wyniki badań spoiw porównane z przepisami zawartymi w dawnych traktatach malarskich i danymi publikowanymi w literaturze dotyczącej technologii malarstwa wsparte analizą formalną i ikonograficzną potwierdziły północnowłoską proweniencję obrazu i przybliżyły czas jego powstania na początek XVII w. Obraz został namalowany na płótnie lnianym o splocie skośnym rządkowym, pokrytym zaprawą emulsyjną w kolorze brązowym. Spoiwem warstwy malarskiej jest tłusta tempera, którą stanowi mieszanina żółtka jaja kurzego i oleju orzechowego. W partii sukni Madonny została zidentyfikowana czerwień organiczna. Analiza chemiczna metodą spektrofotometrii w podczerwieni pozwoliła określić użytą czerwień jako czerwień organiczną pochodzenia zwierzęcego ze wskazaniem na barwnik czerwcowy. Stosowanie czerwieni otrzymywanej z owadów barwierskich jest charakterystyczne dla malarstwa włoskiego, na północy Europy większą popularnością cieszyły się pigmenty na bazie barwników roślinnych. Jednym z założeń konserwacji było uniknięcie zbytniego przesycenia obrazu szczególnie żywicami sztucznymi ze względu na temperową technikę wykonania obrazu. Ponieważ obraz wymagał dublażu z wkładką usztywniającą, zastosowano szczególny rodzaj dublażu. Rolę wkładki spełnił dublaz na niezbyt mocny, cienko założony klajster i cienkie płótno, a dopiero w drugim etapie obraz został zdublowany na Bevę 371 oraz normalnej grubości płótno. W ten sposób uniknięto się bezpośredniego kontaktu Bevy 371 z płótnem oryginalnym i przesycenia jego struktury, a z drugiej strony dublaz na Bevę 371 utrudnia bezpośredni kontakt spoiwa klajstrowego z czynnikami zewnętrznymi,

1. Obraz „Adoracja Madonny" stan przed konserwacją
2. „Adoracja Madonny" obraz po konserwacji
3. Rekonstrukcja komputerowa pierwotnej kolorystyki obrazu
4. Cosimo de Tura „Madonna z Dzieciątkiem" (XVw.) prawdopodobnie najstarsze przedstawienie „Madonny z kołem"
5. Przedstawienie kota - fragment obrazu po konserwacji
6. Zbliżenie mikroskopowe powierzchni warstwy malarskiej karnacji w miejscu podejrzewanego przemalowania, strzałką zaznaczono ziarna tego samego pigmentu w obu warstwach malarskich
7. Czewień organiczna obraz mikroskopowy próbki pigmentu z obra
8. Czerwiec polski Porptiyphora polonica, używany do produkcji c
9. Koszcnila Dadylopius coccus, używana do produkcji czerwonego barwnika od połowy XVI w.