Temat 2
Uzupełnienie ubytków w podobraziach płóciennych w obrazach sztalugowych próba opracowania nowej metody z wykorzystaniem płynnej masy włóknistej praca magisterska, UMK Toruń

Ludmiła Tymińska
pod kierunkiem prof. dr. Marii Roznerskiej i prof. dr. Bogumiły Rouba

Streszczenie:
Myślą przewodnią projektu badawczego była idea znalezienia swoistego „kitu do płótna", który wypełniłby ubytki o najbardziej skomplikowanych kształtach, tworząc z oryginałem sztywne i trwałe połączenia; kitu, którego właściwości mechaniczne, higroskopijne, grubość i fakturę można swobodnie modyfikować dostosowując do parametrów zachowanej materii. Materiał taki byłby szczególnie przydatny do uzupełniania obiektów o płótnie martwym i bardzo zniszczonym, obrazów dwustronnie malowanych i o nietypowej grubości czy fakturze. W opracowywanej metodzie zaproponowano zastąpienie tradycyjnej wstawki płóciennej pulchną, podatną na kształtowanie masą formowaną z wodnej zawiesiny włókien lnianych bezpośrednio w miejscach ubytków metodami opracowanymi w konserwacji papieru. W związku z tym, że płótno i masa włóknista zasadniczo różnią sią budową w badaniach porównywano właściwości obu materiałów, odnosząc je także do parametrów tkaniny zdegradowanej i skomplikowanego kompozytu jakim jest struktura obrazu. Określano właściwości mechaniczne i higrostateczność poszczególnych materiałów i połączeń między nimi oraz poddano starzeniu klimatycznemu próbne uzupełnienia. Szukano odpowiedzi na pytanie czy masa włóknista może być skutecznym, trwałym i przede wszystkim bezpiecznym uzupełnieniem podobrazia płóciennego i czy do wykonania reperacji można bezpośrednio zaadaptować metody i urządzenia papiernicze wykorzystujące stosunkowo duże jak na zabiegi przy obrazach na płótnie - ilości wody. Przeprowadzone doświadczenia dały bardzo obiecujące rezultaty wskazując, że masy włókniste o odpowiednio dobranym składzie mogą w określonych przypadkach być lepszym uzupełnieniem niż tradycyjne wstawki, ale jednocześnie zasygnalizowały potencjalne zagrożenia wynikające ze stosowania metody w sposób nie do końca świadomy. Praca la stała się przyczynkiem do dalszych, szerokich badań, które mają za zadanie dopracowanie sposobów nanoszenia oraz programowania i modyfikowania właściwości masy, a przede wszystkim stworzenie pełnego i jasnego obrazu zalet, wad i  możliwości metody, która na dzień dzisiejszy pozostaje jeszcze w fazie eksperymentu. Wyniki dalszych badań muszą dać gwarancję, że w momencie wprowadzenia do praktyki konserwatorskiej, będzie ona stosowana w sposób w pełni kontrolowany, świadomy i odpowiedzialny.

  1. Obraz na płótnie w daleko posuniętym stadium destrukcji
  2. Mokra masa uformowana maszynowo w szablonie wyciętym na podstawie kalki ubytków p r/ery suwanej z obiektu
  3. Uzupełnienie wylane w szablonie na brzegach widoczna cienka warstwa włókien, która tworząc się podczas formowania, będzie stanowiła naturalne wzmocnienie połączenia masy włóknistej i płótna
  4. Odwrocie obrazu z naniesionym uformowanym wcześniej mokrym arkuszem masy
  5. Uzupełnienia włókniste przed sprasowaniem i wysuszeniem
  6. Uzupełnienie po wysuszeniu i konsolidacji
  7. Uzupełnianie drobnych ubytków fragmentami mokrego arkusza masy na stole podświetlanym
  8. Usuwanie nadmiaru masy i porządkowanie krawędzi uzupełnienia
  9. Aparat PATRA do pomiaru higrostateczności wymiarowej arkuszy masy włóknistej
  10. Obserwacja zachowania próbek obrazów z uzupełnieniami w zmiennych warunkach klimatycznych.
Badanie odporności połączenia między reperacją i oryginałem na zmiany temperatury i wilgotności otoczenia. Projekt badawczy zrealizowano w Zakładzie Konserwacji Malarstwa i Rzeźby Polichromowanej dzięki znaczącej pomocy mgr Dariusza Subocza, pracowników Zakładu Konserwacji Papieru i Skór UMK oraz Laboratorium Badawczego Działu Techniczno-Produkcyjnego Zakładów Papierniczych International Paper-Kwidzyn S.A.